Laaggeletterdheid in Nederland
Nederland is één van de welvarendste landen van de wereld en heeft een vooraanstaande kenniseconomie. Maar toch is Nederland een land met een zeer hoog percentage laaggeletterden. We hebben hier zo’n 2.5 miljoen volwassenen die laaggeletterd zijn, waarvan 2/3 met een Nederlandse achtergrond en meer dan de helft een vrouw is (Stichting Lezen, 2018). Naast de groep van laaggeletterde volwassenen verlaten er jaarlijks drieënhalf duizend leerlingen het basisonderwijs terwijl ze het fundamentele leesniveau niet beheersen (Inspectie van Onderwijs, 2018). Deze leerlingen lopen een serieus risico om op te groeien tot laaggeletterde volwassenen.
Mensen die laaggeletterd zijn ondervinden daar niet alleen persoonlijke gevolgen van, het heeft ook consequenties voor onze maatschappij. Volgens het rapport ‘Preventie door Interventie’ (Stichting Lezen en Schrijven, 2017) doen laaggeletterden minder vaak vrijwilligerswerk, geven ze aan hun medemens minder te vertrouwen en hebben vaker het gevoel dat ze geen invloed kunnen uitoefenen op de politiek. Bovendien hebben laaggeletterden een lager salaris, bevinden ze zich veel vaker onder de armoedegrens en wonen ze meer dan gemiddeld in wijken met een lage sociaal-economische status. Daarnaast blijkt er een negatieve relatie te zijn tussen de mate van geletterdheid en gezondheid: laaggeletterden hebben onder meer een verminderde fysieke en mentale gezondheid en een grotere kans om eerder te sterven.
Kortom, kunnen lezen en schrijven is een basisvoorwaarde voor volwaardig burgerschap en voor een gezonde, welvarende maatschappij en daarmee van levensbelang. Het wordt daarom tijd dat de politiek hier iets aan gaat doen. De vraag is dan natuurlijk, ‘Wat?’
Het antwoord op deze vraag wordt beschreven in het onderzoeksrapport ‘De daad bij het woord’ van de Raad van Cultuur (2018). Daarin worden de volgende vier aanbevelingen beschreven om laaggeletterdheid te voorkomen en te verminderen:
1. Investeer in lees- en literatuuronderwijs en de bestrijding van laaggeletterdheid door leesbevorderende initiatieven en onderzoek te ondersteunen in tijd en geld.
2. Bevorder de pluriformiteit en inclusiviteit van de letteren door de 'wet op de vaste boekenprijs' te continueren, als een belangrijk instrument voor de boekhandel om het boekenaanbod divers en pluriform te kunnen houden.
3. Zorg ervoor dat iedere Nederlander onbelemmerd toegang heeft tot de culturele producten van de lettersector door een kwalitatief hoogwaardige bibliotheekvoorziening.
4. Creëer optimale voorwaarden voor een eerlijke auteurshonorering door onder andere illegale downloads te bestrijden.
Daarom ‘Beste politiek verantwoordelijken en beleidsmakers, op 3 september start de week van de alfabetisering, dat lijkt me een goede aanleiding om met een plan te komen. Een plan dat ertoe leidt dat structureel meer mensen mee kunnen doen in onze samenleving. Daar wordt niet alleen onze maatschappij sterker van, het scheelt ons ook nog eens zo’n €1,3 miljard per jaar. Een bedrag waar u waarschijnlijk wel oren naar heeft.’
Mirjam Snel (September 2018)